یوشا

زبان برنامه‌ نویسی PHP از زمان معرفی در سال 1994 تا اکنون(2025)، بعنوان یکی از محبوب‌ ترین ابزارها برای توسعه وب در سراسر جهان شناخته شده است. انعطاف‌ پذیری، سادگی یادگیری و فراوانی فریم‌ ورکها، CMF ها و CMS های معروف، آن را به انتخابی ایده‌ آل برای پروژه‌ های کوچک تا متوسط تبدیل کرده است...

اما صرفاً پروژه ها کوچک تا متوسط!

چون وقتی صحبت از محیط‌ ها و محصولات Enterprise-grade (سازمانی) میشود، بحث‌ ها و معیارهای متعدد و چالشی تری درباره مناسب بودن یا نبودن PHP به عنوان ابزار اصلی تولید محصول مطرح می‌ شود... 

با وجود پیشرفت‌ های قابل توجه PHP و فریم‌ ورک‌ هایی مانند Laravel و Symfony، خود زبان PHP همچنان دارای محدودیت‌ هایی است که آن را برای پروژه‌ های Enterprise مناسب نمیکند.

در این مقاله به بررسی دلایلی می پردازم که نشان می دهند زبان PHP مناسب محیط ها و محصولات Enterprise نیست. و اینکار را بدون تعصب و با دلایل علمی/فنی انجام میدهم.

البته خود 20 سال هست که از طرفداران زبان PHP هستم و مطالب، مقالات، پیکیج های متعددی برای اکوسیستم PHP تولید کرده و خواهم کرد. و بارها موتور PHP و سورس C آنرا مورد بررسی و مطالعه قرار داده ام.

چرا PHP مناسب محیط و محصولات Enterprise نیست؟

1- طراحی اولیه برای وبسایت‌ های کوچک
PHP در ابتدا با نگاه web-centric و برای توسعه وب‌ سایت‌ های کوچک و ساده طراحی شد و بعدها با همان نگاه در مسیر توسعه جدی قرار گرفت... این باعث شده که معماری داخلی آن برای پروژه‌ های بزرگ مقیاس و پیچیده مناسب نباشد.
در حالی که امروزه فریم‌ ورک‌ هایی مانند Laravel و Symfony برای PHP وجود دارند که می‌ توانند برخی قابلیت‌ های Enterprise را ارائه دهند، اما همچنان زبان خود PHP دارای محدودیت‌ هایی است.

مانند عدم وجود strong type، کمبود قابلیت های امنیتی، نبود پشتیبانی ذاتی از multi-threading, async...

2- نبود پشتیبانی دائمی

به دلیل اینکه PHP و ابزارها و کتابخانه های آن عمدتاً توسط اشخاص/community تولید و توسعه داده می شوند، خبری از پشتیبانی دائمی یا on-time نیست.

3- کمبودهای امنیتی
PHP به دلیل طراحی قدیمی و نداشتن تیم هکری سازمانی/داخلی قوی برای مدیریت امنیت، در گذشته و حال با مشکلات امنیتی متعددی مواجه شده و میشود.

در حالی که Java EE یا .NET بطور ذاتی دارای احراز هویت یکپارچه، رمزنگاری با الگوریتم های enterprise-grade و مدیریت دسترسی پیشرفته هستند، PHP نیاز به تنظیمات دستی و کتابخانه‌های متفرقه ناامن دارد!

اگرچه فریم‌ ورک‌ های جدید PHP امنیت بیشتری ارائه می‌ دهند(صرفاً کمی بیشتر، نه کاملاً)، اما همچنان این محصولات این زبان در معرض حملاتی مانند SQL Injection و  XSS و LFI/RFI قرار دارد.

(این مورد شامل ابزارها و کتابخانه های PHP هم می شود)

4- عملکرد ضعیف در scale بزرگ
PHP به طور ذاتی برای محصولات کوچک و متوسط طراحی شده است و در scale های بزرگ یا داده های حجیم عملکرد آن کاهش یابد.
در حالی که ابزارهایی مانند OPcache و HHVM می‌توانند عملکرد PHP را بهبود دهند، اما این بهبودها اغلب برای پروژه‌ های بزرگ‌ مقیاس کافی نیست...

(اگرچه فریم ورکهایی مانند Laravel یا Symfony تلاش کرده‌ اند این مشکل را کاهش دهند، اما PHP هنوز در integration با ابزارهای Enterprise (مانند Kubernetes یا Apache Kafka) ضعف دارد)

5- عدم پشتیبانی از معماری‌ های پیشرفته
PHP به طور ذاتی با رویکرد زبان اسکریپت‌ نویسی سریع و ساده شکل گرفت، و پشتیبانی مستقیم/True از معماری‌ های پیچیده مانند Microservices ، CQS، Event-Driven و Distributed system ندارد.
در مقابل، زبان‌ هایی مانند Go ، Java و C# به صورت built-in از این معماری‌ ها پشتیبانی می‌ کنند.

6- نبود ضمانت و کیفت پشتیبانی Enterprise

به دلیل اینکه ابزارها و کتابخانه ها و فریم ورک های PHP عمدتاً توسط اشخاص(گاهاً غیر حرفه ای) تولید و توسعه داده می شوند، خبری از ضمانت یا پشتیبانی با کیفیت سازمانی/Enterprise نیست. چراکه کلاً اکوسیستم PHP توسط جامعه/community تولید شده و میشود، و نه شرکت ها و سازمانها که پاسخگو باشند.

7- کیفیت پایین کد و ضعف مدیریت پروژه
زبان PHP به دلیل سادگی و انعطاف‌ پذیری بیش از حد، همیشه منجر به نوشتن کدهای نامرتب و غیراستاندارد شده است. و گاهاً باعث احتلاف نظر در سبک نوشتن در تیم های توسعه می شود.
در پروژه‌های Enterprise، مدیریت کد و رعایت استانداردهای کدنویسی بسیار مهم است. زبان‌هایی مانند Java و C# با ارائه قوانین سخت‌ گیرانه‌ تر، coding convention های رسمی، کیفیت کد را بهبود می‌ بخشند.

(البته سالها بعد استانداردهایی بنام PSR از گروه PHP-FIG درست شد، اما نه کفایت می کنند و نه همه موارد آنها توسط توسعه دهندگان رعایت میشوند)

8- عدم پشتیبانی از Concurrency و Parallelism
PHP به طور ذاتی از برنامه‌ نویسی موازی و همزمان (Concurrency & Parallelism) پشتیبانی نمیکند.
این مسئله می‌ تواند در پروژه‌ های Enterprise که نیاز به پردازش همزمان دارند، مانعی جدی باشد.

(مگر آنکه از ابزارهای متفرقه/کمکی بهره بگیرید که باز هم چالش کیفیت، امنیت و پشتیبانی را خواهید داشت)

9- کمبود ابزارهای توسعه Enterprise
ابزارهای توسعه، اشکال زدایی، مانیتورینگ و تست در PHP نسبت به زبان‌ های Enterprise دیگر مانند Java و C# محدودتر و community-base هستند.
این شامل ابزارهایی برای مدیریت وابستگی‌ ها، تست‌ پذیری، Debugging و مانیتورینگ است.

10- مشکلات در ادغام با سیستم‌ های قدیمی (Legacy systems)
از آنجایی که PHP معمولاً برای توسعه وب‌ سایت‌ ها و برنامه‌ های تحت وب استفاده می‌ شود، امکان ادغام آن با سیستم‌ های قول پیکر قدیمی از نوع ERP، CRM، BPMS و حتی سخت افزارهای Mainframe دشوار است.
در مقابل، زبان‌ هایی مانند Java و C# از ادغام با سیستم‌ های قدیمی پشتیبانی بیشتری می‌ کنند.

11- کمبود جامعه‌ ی Senior و Enterprise
واقاً PHP جامعه‌ ی بسیار بزرگی از توسعه‌ دهندگان را دارد، اما بیشتر این توسعه‌ دهندگان روی پروژه‌ های کوچک و متوسط کار می‌ کنند. و اغلب هیچ تجربه و دانشی در سطح Enterprise و پروژه های غول پیکر ندارند...

اغلب اینها حتی کمترین دانشی در حوزه شبکه، امنیت، سخت افزار، IoT، معماری های متعدد ندارند!
در مقابل، زبان‌ هایی مانند Java و C# جامعه‌ ی کوچکتر اما قوی‌ تری از توسعه‌ دهندگان Enterprise دارند که تجربه‌ ی بیشتری در توسعه‌ ی محصولات مقیاس‌ پذیر و پیچیده دارند.
 

12- عدم پشتیبانی از Multi-Threading
PHP به طور ذاتی از Multi-Threading پشتیبانی نمیکند و این موضوع می‌ تواند در محصولاتی که نیاز به پردازش موازی دارند، محدودیت ایجاد کند.
در مقابل، زبان‌ هایی مانند Java و C# از Multi-Threading به طور کامل و حتی سطح بالا پشتیبانی می‌ کنند.

13- مشکلات Performance
حتی با وجود بهبود های PHP 8 و وجود JIT، هنوز هم سرعت آن در مقایسه با Java (JVM) یا C# (.NET) به‌ ویژه در پردازش‌ های سنگین (مثل داده‌ کاوی یا پردازش real-time) ضعیف‌ است.

حتی در عملیات های سنگین، مدیریت حافظه در PHP بهینه نیست و در سیستم‌ های با ترافیک بالا ممکن است به Vertical scaling نیاز داشته باشد که هزینه و محدودیت دارد.

14- عدم وجود type گذاری قوی (Strong typing)
PHP یک زبان Dynamic typing است، یعنی نوع داده‌ ها در زمان اجرا(runtime) تعیین میشوند. این موضوع می‌تواند منجر به خطاهای غیرمنتظره/logical در پروژه‌ های بزرگ که حساسیت به نوع داده دارند شود.
حتی با اضافه شدن تایپ‌ دهی در PHP 7+، هنوز هم بسیاری از پروژه‌ های جدید(و قدیمی) از کدهای بدون ساختار و غیرشفاف رنج میبرند که توسعه و maintain را سخت میکند.

15- عدم پشتیبانی مستقیم از ارتباط با سخت‌ افزار

با اینکه این مورد الویت آخر را دارد، اما در بسیاری از پروژه‌ های Enterprise، نیاز است که نرم‌ افزار بتوانند مستقیماً با سخت‌ افزارها (مانند دستگاه‌ های IoT، سنسورها، تجهیزات اداری، ماشین‌ آلات صنعتی و حتی سیستم‌ های Embedded) ارتباط برقرار کنند. حتی برای تعاملات پایه ای و ابتدایی...

اما از آنجایی که PHP به طور ذاتی یک زبان Web-centric است؛ این باعث شده که قابلیت‌ های تعامل مستقیم با سخت‌ افزار در آن وجود نداشته باشد.

(بر خلاف زبانهای Java و C# که بصورت داخلی و external lib از این امکان به خوبی پشتیبانی می کنند)

استثناها: شرکت‌ هایی مانند Facebook (با Hack) یا Wikipedia از PHP استفاده کرده‌ اند، اما با تغییرات گسترده در core خود زبان PHP و ابزارهای اختصاصی داخلی...